Czym jest dwujęzyczność? Korzyści i wyzwania

Zostawanie po godzinach na angielskim, jazda busem na korepetycje późnym popołudniem czy wkuwanie formułek… Dla wielu osób urodzonych w latach 90. i później, tak właśnie wyglądała nauka angielskiego. Często z przykrej konieczności, czasem z chęci i przekonania rodziców, że angielski stanowi przepustkę do dobrej pracy i zwiedzania świata. Nic więc dziwnego, że obecnie odchodzi się od takiego podejścia na rzecz wprowadzania języka obcego w domu. Jednakże czasami nie będąc do końca świadomym, że mimo licznych zalet, jakie może przynieść dwujęzyczność zamierzona (nienatywna), kryją się za nią także wyzwania i pułapki. 

Czym jest dwujęzyczność?

Czy o dwujęzyczności możemy mówić od chwili opanowania dwóch języków w stopniu odpowiadającym umiejętnościom native speakerów? Czy może już wtedy, gdy poznajemy drugi język w młodym wieku? Ale czy biegłe władanie drugim językiem od sześćdziesiątki wyklucza z grona osób dwujęzycznych? Absolutnie nie.

Dwujęzyczność to stan, w którym jedna osoba jest kompetentna w używaniu dwóch różnych języków. Ma ona zdolność rozumienia, mówienia, czytania i pisania zarówno w jednym, jak i drugim języku na poziomie komunikatywnym. Warto podkreślić, że poziom dwujęzyczności może się różnić w zależności od stopnia znajomości i używania każdego z języków.

Korzyści dwujęzyczności

Dwujęzyczność przynosi szereg korzyści jak np.:

• zwiększenie poziomu neurloplastyczności u dzieci przez pozytywny wpływ na zdolności poznawcze oraz analityczne;
• rozwijanie zdolności do przyswajania innych języków obcych w dalszych latach edukacji;
• łatwiejsza komunikacja z przedstawicielami innych kultur, narodowości, co sprzyja budowaniu relacji;
• dobra znajomość języków obcych jest cenną umiejętnością na rynku pracy, dzięki czemu masz większe szanse zdobycia atrakcyjnej pracy (w kraju, jak i za granicą);
• posługując się dwoma językami, znacznie swobodniej będziesz podróżować i dostosowywać do zmieniającyh się okoliczności i otoczenia;
• masz większy dostęp do źródeł wiedzy, dzieł kultury (niektóre występują jedynie w jednym języku);
• opóźnienie wystąpienia pierwszych objawów demencji, np. choroby Alzheimera.

Na ogół preferuje się, aby rodzice mówili do dzieci w swoim języku ojczystym, nawet jeżeli oboje są innej narodowości. Dlaczego? Język natywny, to ten język, w którym poznawaliśmy świat i bywa, że pozostaje językiem naszych emocji, dlatego łatwiej jest używać go w kontakcie z dzieckiem. Niezwykle ważna jest swoboda wyrażania myśli i uczuć w tym języku, który zamierzamy wprowadzić. Pomaga tu również znajomość prostych, nieskomplikowanych struktur, często powtarzalnych, na jakich opiera się komunikacja na początku nauki języka dziecka.

Wyzwania dwujęzyczności

Niewątpliwie, dwujęzyczność jest cenną umiejętnością, co jednak nie oznacza, że nie wiąże się z pewnym wyzwaniami, którym trzeba sprostać. Mogą być to m.in.:

• trudności w rozwoju mowy – dla niektórych dzieci wprowadzania nauki obu języków może sprawiać nieco więcej kłopotów. Dlatego warto obserwować postęp nauki i dostosować ją do predyspozycji dziecka, aby nie czuło się przytłoczone;
• nauka obu języków łaczy się również z nauką o ich korzeniach kulturowych, historycznych, które mogą się znacząco różnić i powodować pewne nieścisłości komunikacyjne;
• presja społeczna – w pewnych sytuacjach możliwe jest spotkanie się z presją użytkowania tylko jednego języka, przec co nauka drugiego będzie ograniczona, a postępy wolniejsze;
• mieszanie języków – jest to częste zjawisko na początku edukacji, kiedy to dzieci mają tendencję do wypełniania braków w słownictwie innym językiem.

Jak wprowadzać dwujęzyczność?

Schemat Montessori zakłada, że dzieci najbardziej wrażliwe na nabywanie umiejętności mowy są między 7 miesiącem a 3 rokiem życia.  Współczesna nauka wyróżniła kilka okresów krytycznych, nazywanych sensytywnymi, podczas których zachodzą zjawiska ułatwiające nabycie odpowiednich umiejętności. Zdaniem Fernanda Coromiasa „dziecko między pierwszym a czwartym rokiem życia jest w stanie nauczyć się języka ojczystego albo kilku języków bez wysiłku, z największą naturalnością, ponieważ znajduje się w okresie sensytywnym związanym z mową. Kiedy wszystkie jego zmysły predysponują je do zdobycia tej funkcji, uczy się mimowolnie, jak w zabawie”.

Warto przy wprowadzaniu dwujęzyczności uzbroić się w liczne pomoce i gromadzić zasoby, dzięki którym dziecko będzie otoczone implementowanym językiem. Na dalszych etapach może być to pomocne w kształtowaniu się poprawnej wymowy i korygowaniu nieuniknionych błędów powielanych po rodzicach niebędących native speakerami. Jednakże należy uzbroić się w cierpliwość, bo dzieci mogą dłużej uczyć się danego języka, mylić składnię bądź słowa. 

Metody wprowadzania dwujęzyczności

Zatem jakie są sposoby na wdrażania dwujęzyczności i rozwijanie umiejętności lingwistycznych? Możliwości jest naprawdę wiele i warto stosować je naprzemiennie, aby osiągnąć jak najlepsze rezultaty.

1. T&P (TIME AND PLACE)

To metoda polegająca na posługiwaniu się danym językiem w określonych sytuacjach (np. używanie jednego języka w ciągu tygodnia, a drugiego – podczas weekendu lub wprowadzanie zmian co drugi dzień.

2. OPOL (ONE PARENT, ONE LANGUAGE)

Jest oparta na komunikacji każdego z rodziców z dzieckiem w swoim ojczystym języku, niezależnie od sytuacji, miejsca czy osób.

3. OGLĄDANIE BAJEK, FILMÓW, SŁUCHANIE RADIA, CZYTANIE KSIĄŻEK W JĘZYKU OBCYM

Na samym początku warto zacząć od oglądania bajek lub wsłuchiwaniu się w tekst piosenek obcojęzycznych, aby wyłapywać znane słowa i starać się zrozumieć ich przekaz. Wraz z lepszymi umiejętnościami lingwistycznymi będziesz w stanie rozumieć bardziej skomplikowane dialogi czy zdania. Możesz wtedy obejrzeć ulubiony film, serial, program telewizyjny bez lektora lub zacząć słuchać podcastów, wiadomości.

Warto również sięgać po książki i gazety w języku obcym, dzięki którym wzbogacisz swój zasób słownictwa. Jeżeli nie będzie odrazu wszystkiego rozumieć, nie zrażaj się! Sięgnij po słownik, zapisuj i tłumacz nieznane słowa, co pomoże Ci w ich zapamiętaniu. Ponadto w Internecie znajdziesz wiele przydatnych materiałów edukacyjnych, które możesz wykorzystać w codziennej nauce.

4. KOREPETYCJE

Pomocne w opanowaniu języka mogą być zajęcia dodatkowe, kursy organizowane przez szkoły językowe lub prywatnych korepetytorów. W ten sposób możesz pod okiem doświadczonej osoby, poćwiczyć gramatykę, wymowę i komunikowanie się w danym języku obcym.

5. WYJAZD NA WYMIANĘ Z LEVEL UP

Swoje umiejętności językowe możesz również rozwijać na wymianach młodzieżowych organizowanych przez LEVEL UP. Ze względu na fakt, iż biorą w nich udział osoby z różnych zakątków świata, konieczna jest przynajmniej podstawowa znajomość języka angielskiego. Zatem jeśli chcesz rozwinąć swoje umiejętności komunikacyjne, koniecznie zajrzyj tutaj, w jakich projektach możesz wciąż udział!

Podsumowanie

Podsumowując, rozwijanie umiejętności posługiwania się dwoma językami stanowi obecnie istotną wartość w zglobalizowanej społeczności. Dlatego też warto inwestować w ich naukę i podwyższać swoje kompetencje. W tym artykule przedstawiliśmy kilka sposobów, jak możesz tego dokonać i otworzyć się na nowe możliwości.

autorka: Martyna Pałys

korekta: Kinga Terech

Źródła: 

1. Mirek, „Dwujęzyczność w świetle badań nad mózgiem”

2. Craik, Bialystok, Freedman, „Delaying the onset of Alzheimer disease. Bilingualism as a form of cognitive reserve”

3. https://bilingual-babies.com/

4. https://earlystage.pl/blog/2021/01/29/dwujezycznosc-zamierzona-w-jaki-sposob-rozwija-umysl-dziecka/