Matriarchat w Europie - Iberia - Stowarzyszenie LEVEL UP

Na kartach historii zapisują się zazwyczaj wielcy władcy. Opowieści o podbojach, traktatach czy bohaterskich czynach wydają się nie mniej ciekawe od tego, czego nie zdołano zapisać. Z kolei dzieje matriarchatu bywają niesłusznie pomijane. Co na to archeologia? O poszlakach brakującej połowy dziejów i przesłankach pierwotnego matriarchatu opowiada odkrycie Damy z Baza.

Dzieła sztuki hiszpańskiej

Gdy w 1897 roku w Elche wśród sterty płyt kamiennych odnaleziono popiersie pięknej arystokratki z bogatym nakryciem głowy i biżuterią, środowisko archeologiczne napotkało na problem interpretacyjny tego odkrycia. Osadzenie go w kontekście wydawało się zbyt trudnym zadaniem z uwagi na brak analogicznego znaleziska z tej samej epoki. W związku z tym Dama z Elche pozostała nierozwikłaną zagadką aż do XX wieku, kiedy znaleziono Damę z Baza, która rzuca nowe światło na siostrzaną rzeźbę.

Dama z Baza

W 1971 na południu Hiszpanii, blisko miasteczka Baza, w grobowcu znaleziono rzeźbę przedstawiającą kobietę zasiadającą na tronie. Podobnie do swojej poprzedniczki z Elche, Dama z Baza to rzeźba polichromowana, przedstawiająca być może kapłankę, arystokratkę czy boginię. Status uwiecznionej kobiety podkreślony jest strojem.

Aby interpretacja znaleziska była kompletna, badacze musieli wziąć pod uwagę, co zostało odkryte razem z rzeźbą. Znalezienie w otoczeniu Damy z Baza zbioru broni oraz narzędzi świadczy o tym, że grobowiec mógł należeć do władczyni lub wojowniczki, co może być interpretowane jako przejaw pierwotnego matriarchatu na ziemiach Półwyspu Iberyjskiego. Hipoteza ta zdaje się być potwierdzona przez fakt, że rzeźba odnaleziona została w podziemnej komnacie pogrzebowej połączonej z powierzchnią przy pomocy lejka. Służył on zwykle do składania płynnych darów wotywnych w postaci wonności, olei lub krwi.

Od matriarchatu do patriarchatu

Warto wspomnieć o doniesieniach historycznych, mówiących o wysokiej pozycji społecznej kobiet w Ameryce Północnej wśród Irokezów. Badania dowodzą, że w tamtej kulturze faktyczną władzę posiadała płeć żeńska. To właśnie one pełniły funkcję decyzyjną – mogły odwoływać i powoływać wodzów plemienia. Gospodarstwa domowe i ziemie uprawne były własnością kobiet. Z kolei mężczyźni posiadali jedynie narzędzia pozwalające zdobyć pożywienie i zapewnić bezpieczeństwo społeczności.

Głosy kulturoznawców przemawiają za słusznością teorii o pierwotnym matriarchacie na ziemiach dzisiejszej Hiszpanii. Mówi ona o wyparciu kultury matriarchalnej i panteistycznej przez kolonizatorów rzymskich, którzy wprowadzili na te ziemie nowy ład społeczny oraz religijny.

Teren Półwyspu Iberyjskiego naznaczyło wiele różnorodnych kultur, od Rzymian, przez Wizygotów, muzułmanów, żydów i wreszcie chrześcijan. Jakie jeszcze bogactwo kryje w sobie zapomniana kultura pierwotnych społeczności Iberii? Z pewnością czas i sumienne prace archeologiczne pokażą.

Autor: Martyna Pałys

Korekta: Kinga Terech

Źródła:

Matriarchat w Europie – Iberia

15 grudnia, 2020

Dzieła sztuki hiszpańskiej

Dama z Baza

Od matriarchatu do patriarchatu

Recent Posts