22 października, 2024
Z wypaleniem zawodowym możemy mieć do czynienia, kiedy praca męczy bardziej niż zwykle. Kiedy pojawia się niechęć przed wyjściem z domu do biura, a ten stan utrzymuje się przez dłuższy czas. Do tego dochodzi brak energii, aby wykonywać nawet najprostsze zadania, unikanie wyzwań i zanik zainteresowania chęcią rozwoju. Oprócz powyższych pojawiają się także problemy ze snem. Ten stan psychicznego wyczerpania może przekładać się również na życie prywatne
Ważne jest, aby odróżnić objawy wypalenia zawodowego od zwykłego przemęczenia i wiedzieć jak pomóc osobie będącej w kryzysie. Poniższy artykuł zawiera informacje na temat tego, coraz częściej występującego zjawiska oraz podpowiedzi, gdzie szukać pomocy i jak postępować, aby życie zawodowe znów przynosiło satysfakcję.
Czym jest wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe to przedłużona reakcja pracownika na przewlekle występujące w pracy stresory emocjonalne i interpersonalne. Amerykańcy psychologowie Herbert Freudenberger i Geraldine Richelson definiują wypalenie zawodowe jako stan zmęczenia i frustracji wynikający z poświęcenia się jakiejś sprawie lub kwestii, które jednak nie przyniosło jednostce oczekiwanych rezultatów.
Naukowe definicje syndromu wypalenia
Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization) – wypalenie zawodowe to syndrom wynikający z chronicznego stresu w miejscu pracy, który nie został skutecznie rozwiązany. Jego definicja kształtowała się przez wiele lat. W 2022 r. zostało wpisane przez WHO do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11 jako stan, który może wymagać kontaktu ze służbą zdrowia, jednak nie jest chorobą.
Christina Maslach, emerytowana już profesor psychologii Uniwersytetu Kalifornijskiego. ze współpracownikami zdefiniowała wypalenie zawodowe jako zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji i obniżonego poczucia dokonań osobistych, który może wystąpić u osób pracujących z innymi ludźmi w pewien określony sposób. Dostrzegli oni także, że wypalenie zawodowe jest zarówno problemem zawodowym, jak i klinicznym. Maslach we wcześniejszej publikacji za przyczynę wypalenia zawodowego uznała „pracę z ludźmi”, a wypalenie to ujmuje jako „utratę troski o człowieka”, która prowadzi do pewnego rodzaju dehumanizacji człowieka, gdzie traktuje się go jak przedmiot. Osoby wypalone zawodowo nie potrafią w pełni odpoczywać. Nawet dłuższy urlop nie przynosi oczekiwanych rezultatów.
Przyczyny wypalenia zawodowego
Stan wypalenie zawodowego to nie tylko obniżony nastrój czy permanentny stres, ale również obniżona efektywność zawodowa. Stan ten może być wynikiem kilku czynników:
- Nadmiernego obciążenia pracą i nierealistycznych oczekiwań.
- Braku kontroli nad pracą, braku wpływu na decyzje dotyczące obowiązków.
- Niewystarczającego wsparcia ze strony przełożonych i współpracowników.
- Niejasności roli i konfliktu wartości.
- Braku równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.
Po czym jeszcze poznać, że czas poszukać profesjonalnej pomocy?
- Przewlekłe zmęczenie
Osoby, którym towarzyszy wypalenie zawodowego bardzo często skarżą się na chroniczne zmęczenie i brak energii. Poczucie zniechęcenia może być efektem nadmiaru obowiązków lub napiętą atmosferą w pracy, przez co pracownik staje się mniej produktywny. Brakuje mu chęci do nowych zadań, często jest przekonany, że sobie nie poradzi lub po prostu nie widzi sensu w ich wykonywaniu. W związku z tym unika wyzwań, nie przedstawia własnych inicjatyw i nie przejawia chęci rozwoju, a to może być negatywnie postrzegane przez pracodawcę.
- Wahania nastroju
Osoby wypalone zawodowo mogą doświadczać różnych, skrajnych stanów emocjonalnych. Uczucie euforii szybko przeradza się w przygnębienie i zniechęcenie. Jako pracownicy, osoby będące w kryzysie, mogą być nielubiani, zwłaszcza jeśli pełnią funkcje kierownicze. Współpracownicy mogą ich postrzegać jako jednostki oziębłe i cyniczne. W wielu przypadkach takie zachowanie to jednak tylko maska i jeden ze sposobów radzenia sobie z nadmiernym stresem.
- Problemy ze snem/bezsenność
Stres powoduje zwiększone wydzielanie hormonów stresu, czyli adrenaliny i noradrenaliny. Powoduje to, że osoby, które w ciągu dnia bywają pod wpływem negatywnych emocji, mają problemy z zaśnięciem. A jak wiadomo brak snu szkodzi zdrowiu i nastrojowi, a niemożność zaśnięcia, nawet gdy jest się zmęczonym, może być frustrująca. Niewyspany pracownik budzi się więc zmęczony i trudno mu się skupić na wypełnianiu obowiązków.
- Problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji prywatnych i zawodowych
Pojawienie się cynizmu, wycofanie społeczne od przyjaciół i rodziny oraz poczucie emocjonalnego odrętwienia w stosunku do codziennych czynności często sygnalizują wypalenie. Takie oderwanie może sprzyjać frustracji wobec kręgu społecznego, miejsca pracy lub relacji rodzinnych. Wypalenie zawodowe przekłada się nie tylko na karierę, ale także na życie prywatne. Trudno zupełnie oddzielić te dwie sfery życia (zwłaszcza w przypadku pracy zdalnej), dlatego często ofiarami wypalenia zawodowego są także krewni osoby, która doświadcza tego stanu.
- Dolegliwości psychosomatyczne oraz podatność na choroby
Osoby narażone przez długi czas na silny stres często skarżą się na różnego rodzaju dolegliwości takie jak bóle brzucha, głowy, napady duszności czy drętwienia rąk i nóg. Uczucie wyczerpania, brak snu i utrata apetytu mogą mieć inne skutki fizyczne, takie jak osłabienie układu odpornościowego. Efektem ubocznym tego jest podatność na częstsze zachorowania.
- Problemy z koncentracją oraz zmniejszona wydajność
Niezdolność do wykonywania codziennych zadań blokuje kreatywność, koncentrację i radzenie sobie z obowiązkami. Staje się to cyklicznym problemem, prowadzącym do jeszcze większego stresu i wypalenia. Jeśli dana osoba zbyt często odczuwa zmęczenie, może to być oznaką wypalenia.
Wypalenie zawodowe – jak leczyć?
Bagatelizacja problemu jakim jest wypalenie zawodowe może prowadzić do rozwoju lub pogłębienia problemów psychicznych takich jak depresja. Z wypaleniem zawodowym trzeba przede wszystkim walczyć. Im szybciej, na im wcześniejszym etapie problemu uda się je zwalczyć, tym lepiej dla danej osoby. Co możesz zrobić, by sobie pomóc? Po pierwsze rozpoznać problem, jeśli w pracy nie jesteśmy w stanie podołać obowiązkom a to powoduje nadmierny stres, warto porozmawiać z pracodawcą o naszym stanie. Może da się w inny sposób zorganizować pracę, żeby nam było lżej, a może konieczne będzie zatrudnienie nowej osoby, która przejmie część obowiązków? Jeśli to nie pomoże warto zastanowić się nad zmianą firmy lub przebranżowieniu. Czasem jedynie taka radykalna decyzja pomoże nam zapanować nad własnym życiem. Warto pamiętać, że jeśli syndrom mocno nam doskwiera mamy prawo skorzystać ze zwolnienia L4 na wypalenie zawodowe.
Gdzie uzyskać pomoc?
Warto porozmawiać z kimś bliskim, wsparcie rodziny i przyjaciół ma tutaj duże znaczenie. Jeśli to nie pomoże, nie bój się szukać pomocy u psychologa lub psychoterapeuty. Specjalista pomoże Ci zdiagnozować źródło problemu i znaleźć jego rozwiązanie. Wiele osób dopiero pod wpływem rozmowy z psychologiem lub psychoterapeutą dostrzega źródło problemu i przekonuje się, że przewlekłe zmęczenie i niechęć do wykonywania codziennych obowiązków same nie znikną. Psychoterapia jest w stanie Ci bardzo pomóc w odzyskaniu wewnętrznej równowagi, uporaniu się z problemami, które Cię dręczą i w walce z wypaleniem zawodowym.
Niestety w wielu zawodach nie da się całkowicie wyeliminować stresu. Ważne jest, aby w miejscu pracy panowała atmosfera, która pozwala na otwarte wyrażanie swoich uczuć i możliwość rozmowy na temat swoich problemów. Zmniejszanie poziomu stresu w miejscu zatrudnienia, na przykład poprzez elastyczne godziny pracy czy możliwość pracy zdalnej, może również przyczynić się do zwiększenia komfortu i satysfakcji z pracy. Warto jednak obserwować swoje ciało i nie wstydzić się sięgać po pomoc. Wypalenie zawodowe może dotknąć każdego z nas, im szybciej otrzymasz pomoc, tym szybciej będziesz mógł wrócić do codziennego, niezakłóconego funkcjonowania.
Autor: Beata Wojtachnio
Źródła:
- Schonfeld, I., Lauren, E. Burnout Syndrome and Depression Renzo Bianchi, 188 https://www.researchgate.net/publication/315898228_Burnout_Syndrome_and_Depression
- https://psychiatraplus.pl/hormony-stresu-adrenalina-nie-jest-najwazniejsza/
- https://www.who.int/news/item/28-05-2019-burn-out-an-occupational-phenomenon-international-classification-of-diseases
- https://psychoterapiacotam.pl/wypalenie-zawodowe-przyczyny-objawy-i-zapobieganie/