30 marca, 2022
Strategic Lawsuits Against Public Participation: czym są SLAPPy?
Strategiczne procesy sądowe ograniczające aktywność publiczną (SLAPP) są tematem coraz częściej podejmowanym w debatach dotyczących praw człowieka. Swoboda wypowiedzi i głoszenia własnych poglądów stanowi podstawę demokratycznych państw. Procesy sądowe wytaczane swoim krytykom nie mają jednak na celu doprowadzenia do sprawiedliwości i walki o swoje prawa. Niejawne sedno i idea SLAPPów leży zupełnie gdzie indziej, ponieważ sprowadza się ona do korzystania z metod takich jak zastraszanie, wyniszczanie psychiczne czy drenaż finansowy w związku z toczącą się sprawą. W grupie pozywających mogą znaleźć się, np. politycy, biznesmeni czy wszelkiego rodzaju grupy interesu.
Ofiary pozwów i skutki zastraszania
Ofiarami pozwów padają najczęściej aktywiści, organizacje społeczne, osoby powiązane z działalnością medialną oraz naukowcy. Skuteczność tych bezpodstawnie wytaczanych procesów wyraża się niejednokrotnie w przewlekłości prowadzonego procesu czy kosztów jakie będzie musiała ponieść ofiara w związku z jej zaangażowaniem. Mogą to być koszty zarówno materialne oraz wizerunkowe. Wszystko to sprowadza się do jednego: ucieczki przed niechcianą oraz niejednokrotnie groźną dla określonych interesów kontrolą publiczną.
Nikt nie może stać ponad prawem, a SLAPPy w swojej pełnej okazałości są jednogłośnym zaprzeczeniem jakkolwiek pojmowanej praworządności…
Jak rozpoznać SLAPPy?
Coalition Against SLAPPs in Europe (CASE) – koalicja organizacji pozarządowych działająca na rzecz szerzenia wiedzy na tematy dotyczące zagrożeń płynących z rosnącej popularności SLAPPów wyróżniła kilka pytań, które pozwolą na wstępną identyfikacje działań podejmowanych przeciwko aktywistom, dziennikarzom, naukowcom i wszelkim innym środowiskom dopuszczającym się krytyki osób wysoko usytuowanych w hierarchii społecznej.
- Po pierwsze: czy sprawę wszczyna strona prywatna? W tym względzie należy pamiętać, że za taką stronę można uznać chociażby członka rządu.
- Po drugie: czy działania prawne zostały wymierzone w aktywność o charakterze partycypacji publicznej? (ang. public participation obejmuje swoim zasięgiem wszelkie zaangażowanie obywatelskie w kwestie o znaczeniu politycznym czy społecznym np. dziennikarstwo, aktywizm społeczny, protesty, manifestacje, wypowiedzi krytyczne w stosunku do opcji rządzącej, korporacji itd.)
- Po trzecie: czy podjęte działania zmierzały bezpośrednio do zniechęcenia, „uciszenia”, czy zastraszenia?
Cele procesów sądowych
Wyróżniono także czynniki, jakie mogą zobrazować faktyczny cel procesów sądowych przeciwko krytykom podejmującym działalność w interesie publicznym. Wśród nich znajdują się:
- Chęć podniesienia kosztów procesu
- Wykorzystywanie przewagi finansowej jako sposobu wywierania presji
- Skierowanie pozwu przeciwko konkretnej osobie
- Bezpodstawna, wybiórcza argumentacja
- Przetransformowanie procesu sądowego w miejsce prywatnych rozliczeń czerpiących z takich metod jak zastraszanie czy nękanie
- Wcześniejsze „doświadczenie” pozywającego w procesach typu SLAPP
Bezsprzecznie warto wiedzieć czym są SLAPPy, jak się przejawiają i do czego zmierzają. Pomimo że zostały wymierzone w konkretne jednostki, to tak naprawdę dotyczą każdego z nas. Nikt nie może stać ponad prawem, a SLAPPy w swojej pełnej okazałości są jednogłośnym zaprzeczeniem jakkolwiek pojmowanej praworządności.
Autor: Angelika Kotowicz
Źródła:
Po co mi prawa człowieka? Centrum edukacji obywatelskiej, https://koss.ceo.org.pl/sites/koss.ceo.org.pl/files/lekcja_o_prawach_czlowieka._prezentacja_-_slajdy_1-35_1.pdf
A.Jędrzejczyk, Jurova: Europa musi bronić dziennikarzy. Będzie prawo anty-SLAPP, https://oko.press/jourova-europa-musi-bronic-dziennikarzy-bedzie-prawo-anty-slapp/
Coalition Against SLAPPs in EUROPE, CASE, https://www.the-case.eu/about