Dzień Praw Człowieka



10 grudnia, 2022



dzień praw człowieka, dłoń na szarym tle

„Gdzie ostatecznie zaczynają się powszechne prawa człowieka? W małych miejscach blisko domu – tak blisko i tak małych, że nie widać ich na żadnej mapie świata. […] Jeśli te prawa nie mają tam znaczenia, nigdzie nie mają znaczenia. Bez skoordynowanych działań obywatelskich blisko domu, na próżno będziemy szukać postępu w większym świecie” – Eleanor Roosevelt (przewodnicząca Komisji Praw Człowieka ONZ).

10 grudnia – Dzień Praw Człowieka

Od blisko 72 lat 10 grudnia obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka ang. Human Rights Day. Ustanowiło go Zgromadzenie Ogólne ONZ na podstawie rezolucji 423 (V) w 1950 roku w rocznicę podpisania Powszechnej deklaracji praw człowieka w 1948 roku. Bezsprzecznie, był to dokument przełomowy. Do tej pory stanowi podstawę do chronienia niezbywalnych praw, które przysługują każdej osobie. Nie ważna są ani rasa, kolor skóry, religia, płeć, język, poglądy polityczne, pochodzenie narodowe lub społeczne, majątek, ani urodzenie. Doczekał się tłumaczenia na ponad 500 języków. Jest numerem jeden, jeśli chodzi o najczęściej tłumaczony dokument na świecie.

„Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw”

„Każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby”

Te fundamentalne dla każdego człowieka wartości są zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.

10 grudnia jest ważnym dniem dla działaczy, którzy za misję obrali sobie aktywne działania na rzecz ochrony praw i wolności człowieka na całym świecie. Niestety, wielu z nich jest za to prześladowanych, zwalnianych z pracy czy niesprawiedliwie skazywanych na karę więzienia. W debacie publicznej poruszany jest również temat tzw. SLAPP-ów, które mają na celu ograniczanie działalności aktywistów. Z tego względu ta data stanowi szansę dla podkreślenia ważności praw człowieka, a także uczczenia poświęcania i dokonań działaczy społecznych.

Maraton Pisania Listów

Wielu z nas na co dzień nie zaprząta sobie głowy problemem łamania praw człowieka w wielu krajach. Dlatego ustanowione dzisiejsze święto – Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka – ma nam o tym przypominać. Każdego roku w okolicach 10-11 grudnia społeczeństwa z wielu krajów współpracuje po to, aby nie dopuścić do zapomnienia o innych ludziach, których prawa są łamane. W ramach Maratonu Pisania Listów, największego wydarzenia na rzecz praw człowieka, które polega na pisaniu listów do osób, które mają realny wpływ na los bohaterów walczących o wolność. W tych listach pisze się o pomocy dla nich i ich przyjaciół.

Czym są prawa człowieka?

Prawa człowieka są niezwykle ważnym elementem właściwego funkcjonowania człowieka jako jednostki, społeczeństw i narodów. Stanowią one zespół praw i wolności o charakterze moralnym, które przysługują każdemu z nas.

Cechy praw człowieka

Możemy wyróżnić kilka cech charakteryzujących podstawowe normy, odnoszące się do praw człowieka:

powszechne – dotyczą każdej osoby bez wyjątku;
niepodzielne – stanowią spójną i zależną od siebie całość;
przyrodzone – przysługują wszystkim ludziom bez wyjątku, wynikają z faktu bycia człowiekiem;
naturalne – istnieją z racji naszego człowieczeństwa, są niezależne od decyzji władzy państwowej;
niezbywalne – nikt nie może nam ich odebrać, a my nie możemy się ich zrzec;
nienaruszalne – nie mogą być regulowane przez organy władzy.

Jakie mamy prawa?

Prawa człowieka wywodzą się z dwóch wartości – wolności i równości. Zważywszy na to, możemy wyróżnić następujące:

prawo do życia;
prawo do wolności sumienia i wyznania;
prawo do wolności i bezpieczeństwa;
prawo do wolności słowa;
prawo do prywatności;
prawo do sądu;
prawo do obywatelstwa;
prawo do wolnych wyborów;
prawo do wolności zgromadzeń i stowarzyszeń;
prawo do edukacji;
prawa pracownicze;
prawo do ochrony rodziny;
prawo do ochrony zdrowia i ochrony socjalnej;
prawo do udziału w kulturze.

Należy podkreślić, że odmowa poszanowania praw człowieka sprzyja również niepokojom społecznym oraz przemocy i konfliktom zarówno wewnątrz społeczeństw, jak i pomiędzy innymi krajami.

Dla Europejczyków prawa te zostały spisane w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Obejmuje ona prawa podstawowe, które przedstawiono powyżej. Dodatkowo konwencja zabrania również dyskryminacji i tortur. 47 rządów państw członkowskich Rady Europy są zobowiązane do respektowania tych praw. Za nadzorowanie ich wdrażania jest odpowiedzialny Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu.

Sekretarz generalny ONZ w swym przesłaniu z 2010 roku z okazji Dnia Praw Człowieka powiedział:

To przede wszystkim na rządach państw spoczywa odpowiedzialność za zapewnienie ochrony orędownikom praw człowieka. Wzywam wszystkie państwa, by przestrzegały wolności słowa i wolności gromadzenia się, tak potrzebnych w ich pracy. […]
Gdy życie obrońców praw człowieka jest zagrożone, zmniejsza się poczucie bezpieczeństwa wszystkich ludzi.
Gdy głosy obrońców praw człowieka są zagłuszane, cierpi na tym sprawiedliwość.

Wkład Polski w ochronę praw człowieka

Godne uwagi są także działania naszego kraju w tym zakresie. Polska jest aktywnym uczestnikiem działań na forach międzynarodowych na rzecz upowszechniania i wzmacniania ochrony praw człowieka. Ten rok jest trzecim i ostatnim w tej kadencji rokiem członkostwa Polski w Radzie Praw Człowieka ONZ. W tym momencie Polska działa jako twórca wielu inicjatyw dotyczących tej materii, a konretnie należy do nich między innymi mobilizowanie społeczności międzynarodowej na rzecz zaprzestania naruszeń praw człowieka i podstawowych wolności na Białorusi.

W 2021 roku upłynęło trzydzieści lat od wstąpienia do Rady Europy i dołączenia do Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Oprócz tego trzydzieści lat działa w Warszawie Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE (ODHIR). W obecnym roku Warszawa objęła w OBWE przewodnictwo, dla której charakterystyczna będzie perspektywa ukierunkowana na jednostkę i jej prawa.

Źródła:

autor: Magdalena Koszczyńska

korekta: Kinga Terech