Czym jest efekt potwierdzenia?

Czym jest efekt potwierdzenia? 

Efekt potwierdzenia określany także błędem potwierdzenia/konfirmacji (ang. confirmation bias) może poważnie zaszkodzić naszej percepcji. Jest błąd poznawczy, który zachodzi automatycznie w naszym procesie myślowym. Aby go zrozumieć, należy zadać sobie kilka pytań dotyczących naszego sposobu myślenia i postrzegania otaczającej nas rzeczywistości, czyli nauczyć się poprawnie interpretować sygnały z otaczającego nas świata. Dlaczego myślimy tak, a nie inaczej? Dlaczego ciężko nam zmienić zdanie na określone tematy? Skąd czerpiemy źródło naszej „nieomylności”? Przywykło się uważać, że wszystko, co wiemy i sposób, w jaki definiujemy rzeczywistość, jest jedynym słusznym. Składa się na to wiele źródeł, z których czerpiemy wiedzę. Świadomie, bądź też nie, korzystamy z wiedzy osób myślących podobnie do nas oraz literatury, stron internetowych, prasy, kanałów informacyjnych, profili w social-mediach itd., które nie wzmagają w nas konieczności bycia krytycznym wobec tego co widzimy. Efekt potwierdzenia to nic innego jak faworyzowanie i skupianie się wyłącznie na informacjach, które potwierdzają twoje wcześniej gruntowane stanowiska. Tym samym jest to ignorowanie bądź wypieranie opinii niezgodnych z główną linią naszego myślenia. 

Efekt potwierdzenia: co jest złego w utwierdzaniu się w swoich racjach?

Efekt potwierdzenia oddala człowieka od poznania i co najważniejsze – zaakceptowania faktów. Uporczywe unikanie obiektywizmu doprowadza do zamykania się w bezpiecznej bańce, której nie dosięgają opinie nieprzystające do naszego światopoglądu. Co więcej, człowiek łatwiej zapamiętuje właściwe dla swojego myślenia kwestie, podczas gdy ma skłonności do wybiórczego traktowania nieprzychylnych sobie stanowisk. Efekt potwierdzenia jest szczególnie widoczny w formowaniu i rozpowszechnianiu się stereotypów. Ludzie mają tendencję do utwierdzania się w przekonaniach, które spójne są ze stereotypami i uprzedzeniami. Tym samym łatwiej dostrzegają wyłącznie negatywny wizerunek pewnych grup społecznych, zachowań czy sytuacji. Z efektem potwierdzenia spotkać się można także w mediach społecznościowych czy ogólnie w sieci – gdzie algorytmy same proponują nam treści zgodne z tym co chcemy widzieć w danej chwili. Podobnie działają, chociażby przepowiednie, kiedy odczytujemy przypadkowe sytuacje jako spełniającą się wizję przyszłości. W tożsamy sposób przebiegają też procesy polityczne, a szczególnie kampanie wyborcze. Szukamy stanowisk podobnych do naszych, a w zamian: słyszymy dokładnie to, co chcemy usłyszeć. 

Otwartość na różnorodność a efekt potwierdzenia 

Ludzie łatwiej przyjmują dobrze znane im opinie, gdyż niejednokrotnie weryfikacja i krytyczna ocena wszystkich informacji jest czasochłonna, a czasami wręcz niemożliwa. Ponadto ludzie starają się widzieć siebie i swoje stanowiska wyłącznie w dobrym świetle. Wobec tego potrzebują otaczać się ludźmi, którzy nie będą starali się skompromitować czy podważyć ich autorytetu. Przyjemniejszym jest uznanie się za inteligentnego i obeznanego niżeli kogoś, kogo racje mogą zostać skutecznie obnażone. Efekt potwierdzenia staje się wówczas elementem obrony bezwarunkowej. Reasumując, wartym zastanowienia się jest sam sens unikania konfrontacji czy systemowego zastania naszych opinii w martwym punkcie. Ile można uciekać i czy możliwa jest skuteczna ucieczka? A czy ty wiedziałeś wcześniej o błędzie potwierdzenia?

Bibliografia

K. Cherry, How Confirmation Bias Works, https://www.verywellmind.com/what-is-a-confirmation-bias-2795024 (dostęp: 13.03.2022). 

Noor, I. (2020, June 10). Confirmation bias. Simply Psychology, https://www.simplypsychology.org/confirmation-bias.html

A.J. Wichura, Efekt potwierdzenia: dlaczego widzimy tylko to, co chcemy? https://czlowiek.info/efekt-potwierdzenia-dlaczego-widzimy-tylko-to-co-chcemy/ 

Autor: A.Kotowicz

Korekta: J.Baran