4 stycznia, 2021
Co to jest myślenie krytyczne i jak je rozwijać?
Zdolność krytycznego myślenia nie jest wrodzoną umiejętnością, podobnie jak inne zdolności umysłowe człowieka. To ogromne pole do codziennego treningu i ujawniania potencjału intelektualnego. Dlatego można się tego nauczyć, wystarczy jedynie chcieć i poświęcić temu trochę czasu.
Zastanów się. Jak często musisz znajdować informacje i je przetwarzać? Czy ufasz wszystkiemu, czego się uczysz? Szukasz potwierdzenia i dowodu na to, co wydaje Ci się dobre, a co złe? Czy analizujesz wszystko, co czytasz lub czego się uczysz? Zanim odpowiemy na te pytania, najpierw trzeba zrozumieć, czym jest myślenie krytyczne.
Czym jest myślenie krytyczne?
Termin ten pojawił się stosunkowo niedawno. Po raz pierwszy został użyty w 1910 roku przez teoretyka edukacji Johna Deweya w jego książce How We Think. Błędem jest jednak twierdzenie, że samo myślenie krytyczne pojawiło się dopiero na początku XX wieku. Rozwój człowieka, a także wszystkich cywilizacji wymagał w jakimś stopniu umiejętności analizy i weryfikacji informacji. Już starożytni filozofowie starali się zrozumieć naturę człowieka poprzez obserwację jego życia, stawianie pytań i próby znalezienia na nie odpowiedzi. Wynalazcy, widząc problemy społeczeństwa – trudy pracy fizycznej, choroby – szukali rozwiązań, tworząc maszyny czy lekarstwa, szczepionki itd.
Myślenie krytyczne to umiejętność myślenia w sposób racjonalny i uporządkowany. Stanowi rozumowanie, które pomaga filtrować informacje, w rezultacie popełniać mniej błędów i formułować trafne wyobrażenia o rzeczywistości. Pomaga nam również w ocenie adekwatności naszych lub innych osądów oraz w przewidywaniu przyszłości.
Jakie wynikają z tego korzyści?
Możesz zadać sobie pytanie „Po co mi to w ogóle? Przecież mam rację”. Jeśli jesteś pewny swojej poprawności i wiedzy o wszystkim, to jest to znak, który powinien skłonić Cię do głębszej refleksji.
- Myślenie krytyczne przyczynia się do dokładniejszej pracy lub nauki, umożliwia skuteczniejsze rozwiązywanie problemów, uważniejsze radzenie sobie z różnymi zadaniami. Będziesz w stanie podejmować lepsze decyzje poparte faktami, a nie pobudkami emocjonalnymi.
- W sferze osobistej myślenie krytyczne nauczy Cię szybkiego analizowania osądów i myśli innych, a także kompetentnego uzasadniania swoich wypowiedzi.
- Spojrzenie na dany problem z perspektywy osoby trzeciej pomoże Ci zbudować lepsze relacje z otoczeniem.
- Będziesz bardziej wyczulony na manipulacje marketingowe i medialne. Będąc świadomym aktualności poruszanego tematu, Stowarzyszenie Level Up miało okazję realizować projekt „Pokonaj fake newsa, uwolnij media”. Oferował on m.in. warsztaty z edukacji medialnej i krytycznej analizy przekazów w naszym otoczeniu społecznym.
Umiejętności niezbędne w myśleniu krytycznym
Skuteczny proces krytycznego myślenia można podzielić na 6 następujących umiejętności:
- Ocena trafności otrzymanej informacji – absolutna pewność jest oznaką braku krytycznego myślenia. Przekonanie o prawdziwości danego stanowiska powoduje, że nie jesteś w stanie przyjąć alternatywnych argumentów, nawet jeśli będą one słuszne.
- Ciekawość świata – nie zniechęcaj się tym, że czegoś nie wiesz. Niekiedy Twoja nieznajomość tematu może okazać się cenniejsza niż myślisz, ponieważ zachowujesz otwartość umysłu i obiektywizm. Kluczem jest zadawanie pytań i stopniowe poznawanie odpowiedzi.
- Wyzbycie się uprzedzeń i stronniczości – nasze przekonania niewątpliwie wpływają na sposób, w jaki interpretujemy zebrane informacje. Nie jest to nic złego, o ile jesteś tego świadomy/-a i potrafisz zauważyć swoje subiektywne wzorce myślowe.
- Wyciąganie wniosków – przetwarzanie zgromadzonych danych i umiejętność wnioskowania umożliwi Ci wydanie osądu popartego dowodami.
- Research – pozwoli Ci nabrać perspektywy i przygotować się do dyskusji, wymiany poglądów. Dostęp do niektórych danych może być ograniczony, w związku z tym wiele zależy od Twojej dociekliwości i skuteczności w docieraniu do potrzebnych informacji.
- Zdefiniowanie problemu – jest tak naprawdę pierwszym krokiem, rozpoczynającym analizę krytyczną zjawiska. Bez zauważenia nieprawidłowości nie byłbyś/-abyś świadoma o konieczności zbadania sytuacji (researchu), a co za tym idzie – wyciągnięcia konkluzji.
Krytyczne myślenie jako kompetencja przyszłości
Na rynku pracy czy w otoczeniu biznesowym obiektywizm, badanie i rozwiązywanie problemów oraz prawidłowa dedukcja są nieocenione. Dzieje się tak, ze względu na intensywny rozwój w wielu obszarach naszego życia, postęp technologiczny i ciągłe zmiany. Przedsiębiorstwa potrzebują pracowników, kierowników, szefów z takimi zdolnościami, aby podejmowali trafne decyzje i przyczyniali się do sukcesu firmy.
Jak możesz to wyćwiczyć?
Zdaliśmy sobie już sprawę, że myślenie krytyczne, jak każda umiejętność, wymaga czasu, wytrwałości i praktyki. Wobec tego, aby ją opanować, musisz wiedzieć, jakie działania są do tego potrzebne i jak je wykonać. Oto kilka wskazówek:
- Zawsze sprawdzaj wiarygodność źródła, z którego pochodzi informacja (np. czy jest to oficjalna witryna, na której znajduje się artykuł).
- Porównuj kilka źródeł, po prostu dwukrotnie sprawdzaj otrzymane informacje. Jeśli dane z różnych źródeł się nie pokrywają, możesz poszukać przyczyn takiej różnicy (np. odmienne zainteresowania lub poglądy autorów materiałów).
- Zadawaj pytania. Jeśli chcesz nauczyć się myśleć krytycznie – zostań badaczem, wyjaśniaj, dopóki zobaczysz cały obraz, zadawaj pytania, a nie zgaduj.
- Naucz się odróżniać fakty od interpretacji sądów wartościujących. Pamiętaj, że fakty to sposób funkcjonowania świata, niezależnie od tego, jak byśmy tego chcieli i jak się z tym czujemy.
- Odpocznij. Pośpiech, zmęczenie, stres, potrzeba rozwiązywania wielu problemów jednocześnie uniemożliwiają nam zdolność krytycznego myślenia. Umysł, podobnie jak mięśnie naszego ciała, potrzebuje zarówno siły, jak i czasu. O wiele łatwiej jest przekonać kogoś do czegoś, kiedy jest zmęczony i rozkojarzony.
- „Wyłącz” emocje. Mamy tendencję do reagowania emocjonalnie lub racjonalnie, przy czym ta pierwsza jest dla nas bardziej naturalna. Jest to często używane – próba naciskania na uczucia, wywoływania silnych emocji – litości, strachu – wskazuje, że jesteśmy manipulowani. Jeśli nie jesteś pewien siebie, nie podejmuj szybkich decyzji. Ważne jest, aby uwolnić się od reakcji emocjonalnych, obserwować sytuację, a następnie analizować strukturę argumentacji.
- Komunikuj się z tymi, którzy wiedzą, jak myśleć krytycznie. Pomoże to wzmocnić Twoje umiejętności i nabyć nawyk ich stosowania w życiu codziennym.
autor: Iryna Hrynenko
korekta: Kinga Terech
Źródła: