31 lipca, 2025
Łódź podobnie jak Manchester czy miasta w obszarze Zagłębia Ruhry wyrosła wokół wielkich fabryk, które przez dekady wpłynęły na charakter miast. Niestety w pewnym momencie zakłady, które wydawały się bardzo nowoczesne, straciły na swojej świetności. W krajach takich jak USA, Francja, Anglia, Niemcy czy Polska zaczęto zastanawiać się jak można by zachować fabryczne zabudowania, które są przecież cennymi przykładami architektury XIX i XX wieku. Dobrym pomysłem na obszarach przemysłowych we Francji, Anglii czy też Polsce okazało się przeprowadzanie metamorfoz budynków czy też procesów rewitalizacyjnych, które możemy zaobserwować m.in. w Łodzi.
Fabryka Geyera – Muzeum Włókiennictwa
W roku 1959 budynek tkalni fabryki Geyera została przejęta przez Muzeum Historii Włókiennictwa. Od 1 stycznia 1960 roku uzyskało ono status samodzielnej placówki muzealnej. Od 2009 roku integralną część muzeum stanowi także Skansen Architektury Drewnianej, w którym można zobaczyć obiekty typowe dla zabudowy Łodzi i okolic z przełomu XIX i XX wieku. Co ciekawe fabryka w 2015 roku została uznana za Pomnik Historii. Co więcej od prawie 50 lat w muzeum odbywa się festiwal ” Międzynarodowe Triennale Tkaniny”. Od 2009 roku na dziedzińcu Białej Fabryki odbywa się cykl koncertów Geyer Music Factory, który na stałe wpisany jest w kalendarz wakacyjnych wydarzeń.
Fabryka Szpulek
Założona w 1870 roku przez Henryka Wyssa fabryka szpulek była pierwszym zakładem produkcyjnym tego typu w Polsce. Pod koniec XIX wieku wytwarzała ok. 350 tys. drewnianych szpulek do nici. Po przekształceniu w spółkę o charakterze rodzinnym, potomkowie właściciela rozszerzyli asortyment o wyroby drewniane. Po II wojnie światowej budynki przy ul. Kopernika 15/17 zajęły Państwowe Zakłady Wyrobów Drzewnych Przemysłu Włókienniczego. W 2023 roku zakończona została metamorfoza pofabrycznych zabudowań. W ramach inwestycji powstało osiedle mieszkaniowe Nova Fabryka. W ramach inwestycji trzy zabytkowe budynki: 2 piętrowa oficyna mieszkalna i stara stróżówka oraz tokarnia zostały przebudowane i nadbudowane. Budynkom przywrócono ich pierwotny, historyczny wygląd. W trakcie prac odsłonięto ceglane elewacje, dzięki czemu przywrócono budynkowi fabryczny charakter.
Fabryka Jedwabiu
Pierwsze wzmianki o zabudowie fabrycznej sięgają roku 1887. Na początku przy ulicy Cegielnej prowadzona była fabryka skórzanych rękawiczek przez Hugo Bressela. W 1896 roku teren przejął Gerszon Gerszer, który uruchomił apreturę i tkalnię bawełny. Zakład następnie został rozbudowany, a w latach 1896-1897 fabryka została zelektryfikowana. Kolejnymi właścicielami zostało przedsiębiorstwo ” Schmitz & Van Endert”, które zbudowało apreturę i myjnię jedwabiu a w roku 1910 powstała dwupiętrowa tkalnia. Od 1924 roku funkcjonowała tam spółka akcyjna Przemysł Jedwabny. Po II wojnie światowej działała na tym terenie m.in. Dziewiarska Spółdzielnia Pracy „Wzór”. Co ciekawe pofabryczny kompleks oraz neorenesansowa kamienica wpisane zostały do Gminnej Ewidencji Zabytków. Z obecnych informacji wynika, że prywatny inwestor zamierza zmienić zabytkowe pofabryczne zabudowania w stylizowane apartamenty. Budynki mają zostać podwyższone o nową nadbudowę i dodatkowo gruntownie wyremontowane przy zachowaniu ich historycznych elementów.
Nowa Tkalnia – największa tkalnia w Królestwie Polskim
Dawna „Nowa Tkalnia” powstała w 1899 roku. Budynek liczył 200 metrów szerokości i 180 długości. Łączna powierzchnia wynosiła 3 ha. Budynki „Nowej Tkalni” zaprojektowane zostały przez Pawła Rubensahma. W tamtych czasach wybudowanie takiego obiektu kosztowało 2 miliony rubli. W latach 60. na tym terenie swoją siedzibę miało wielowydziałowe przedsiębiorstwo włókiennicze Uniontex. Na terenie przedsiębiorstwa znajdowało się miedzy innymi: przedszkole, żłobek, sklep spożywczy a nawet boisko sportowe.Wydawano lokalne gazety ” Nasza Trybuna”, „Tydzień w Uniontexie”. Gdy w roku 1989 doszło do sprywatyzowania Uniontexu, nie do końca wiadomo było w jaki sposób zagospodarować teren „Nowej Tkalni”. Budynek popadał w ruinę a dodatkowo w roku 2012 nastąpił pożar, który doprowadził do większego zniszczenia.
Z obecnych informacji wynika, że w miejscu dawnej „Nowej Tkalni”, ma powstać wielofunkcyjny kompleks. Projekt zakłada rwitalizację zabytkowych murów i obiektów, które wchodzą w skład kompleksu tkalni oraz budowę nowych budynków. Na terenie inwestycji ma powstać także Centrum Papieskie, które będzie nawiązywało do wizyty papieża w tkalni w 1987 roku.
Jeśli ciekawi cię historia Łodzi i czasy przemysłowego rozkwitu tego rejonu, zajrzyj do naszych wcześniejszych wpisów o kamienicach i imperium Poznańskiego.
Artykuł powstał w ramach projektu „Odkryj Łódź”
Autorka: Anna Jazdon
Źródło:
https://rewitalizacja.uml.lodz.pl/aktualnosci/artykul/19626/2022/10/24/?L=4